Aktualności: Dyrektor KIS – dotacja na azbest bez VAT

Można już potwierdzić to czego spodziewaliśmy się od kilku miesięcy – organy podatkowe oficjalnie zmieniają zdanie w sprawie projektów dotyczących utylizacji azbestu. Nowe podejście fiskusa związane jest oczywiście z omawianym w tym wpisie orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE).

Wolta Dyrektora KIS

20 czerwca 2023r.,  Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydał interpretację dla Gminy, która ubiega się o dotację na realizację w 2023 r. programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy. Dotacja ma pochodzić ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Usuwanie odpadów zawierających azbest wykonywane będzie przez firmę wyłonioną w postępowaniu, zgodnie z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych. Gmina nabywać będzie usługi we własnym imieniu, ale na rzecz osób trzecich, a faktury za wykonanie usługi wystawiane będą na Gminę. Całkowity zakres prac realizowany przez firmę będzie obejmował demontaż, transport i utylizację odpadów zawierających azbest z posesji mieszkańców Gminy.

Utylizacja odpadów zawierających azbest polegać będzie na umieszczeniu tych odpadów na składowisku odpadów niebezpiecznych. Efektem realizacji projektu będzie usunięcie niebezpiecznych odpadów z terenu Gminy. W związku z realizacją zadań własnych Gmina ma możliwość pozyskać dotację na poziomie 82,2% całkowitych kosztów zadania. Pozostałe 17,8% kosztów pochodzić będzie ze środków własnych Gminy, w związku z powyższym mieszkańcy Gminy nie będą zobowiązani do ponoszenia jakichkolwiek opłat, wkładu własnego.  Gmina będzie dokonywała zbiórki odpadów zawierających azbest nieodpłatnie, nie będzie zwierała umów z poszczególnymi mieszkańcami na wykonanie prac w ramach przedmiotowego zadania, stąd wydatek na zakup usługi nie będzie miał związku z czynnościami opodatkowanymi.

Organ wskazał, iż pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w rozumieniu art. 7 ustawy. Organ zauważa, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Zatem, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Organ ponadto przyznał, iż w wyroku w sprawie C-616/21 TSUE wskazał, iż aby oferta usuwania azbestu z niektórych nieruchomości przedstawiona przez gminę jej mieszkańcom będącym właścicielami była objęta zakresem stosowania dyrektywy 2006/112, powinna ona, po pierwsze, stanowić świadczenie usług, które gmina ta wykonuje odpłatnie na ich rzecz w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. c) tej dyrektywy, a po drugie, być realizowana w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 rzeczonej dyrektywy, tak aby owa gmina działała również w charakterze podatnika.

Biorąc pod uwagę tezy wyroku TSUE, Dyrektor KIS stwierdza, iż przesłanki stosowania art. 28 dyrektywy 2006/112 nie są spełnione także w sytuacji pytającej Gminy.  Nawet biorąc pod uwagę dotacje przyznane gminie przez fundusz ochrony środowiska, które wynoszą 40–100% poniesionych kosztów, charakter takiego świadczenia usług nie odpowiada podejściu, jakie przyjęłoby w danym wypadku przedsiębiorstwo zajmujące się usuwaniem azbestu, które przy ustalaniu swoich cen starałoby się zawrzeć w nich swoje koszty i osiągnąć marżę zysku. Ponadto nie podlegają zwrotowi koszty związane z organizacją przez ową gminę akcji usuwania azbestu u jej mieszkańców, a jedynie z czynnościami zleconymi wybranemu przedsiębiorstwu. W związku z tym ta sama gmina ponosi jedynie ryzyko strat, nie mając perspektywy zysku.

Gmina, przyznaje Organ, nie będzie działać w celach zarobkowych tak jak przedsiębiorca, nie będzie pobierać od uczestników realizowanego zadania (tj. mieszkańców Gminy) żadnego wynagrodzenia, które stanowiłoby ekwiwalentne świadczenie, a celem zadania będzie oczyszczanie gminy z materiałów szkodliwych, tj. wyrobów zawierających azbest.

W konsekwencji, działanie Gminy w związku z realizacją zadania polegającego na demontażu, transporcie i utylizacji odpadów zawierających azbest z posesji mieszkańców Gminy nie będzie stanowiło dostawy towarów ani świadczenia usług podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT i realizując ww. zadanie Gmina nie będzie wykonywała działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem realizacja zadania nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dodatkowo, Organ stwierdza, że w analizowanym przypadku nie wystąpi związek pomiędzy otrzymanym dofinansowaniem od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację ww. zadania, a czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem VAT. Jak bowiem wskazano wyżej, w zakresie realizacji zadania Gmina nie będzie wykonywała działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, jej działania w zakresie demontażu, transportu i utylizacji odpadów zawierających azbest nie będą stanowiły dostawy towarów, ani świadczenia usług podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wobec powyższego, otrzymane przez gminę dofinansowanie przeznaczone na realizację ww. zadania nie będzie zwiększało podstawy opodatkowania w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy, a tym samym nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Jednakże jednocześnie, Organ zastrzega, że Gminie nie będzie przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z realizacją zadania. Powyższe wynika z faktu, że w analizowanym przypadku nie będą spełnione – wskazane w art. 86 ust. 1 ustawy – przesłanki warunkujące prawo do odliczenia podatku naliczonego, tj. ponoszone wydatki na realizację ww. zadania nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Wymagane działania

Z powyższej interpretacji wynika, iż fiskus przestał już się upierać przy opodatkowaniu VAT kwot dotacji na projekty utylizacji wyrobów azbestowych. Niemniej, przyjęto w pełni tezy TSUE, co oznacza, iż nie musimy płacić VAT na dotacji ale nie mamy też prawa do odliczenia VAT, gdyż brak jest związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą takie prawo dającą. Praktyka po raz kolejny obróciła się o 180 stopni.

Co do przeszłych projektów – gminy wiedzą już jak działać. Pozostaje jednak nierozwiązany problem projektów nie rozliczonych czy będących obecnie w realizacji. Wymagane jest pilne działanie Ministerstwa Finansów np. wydanie interpretacji ogólnej, podobnie jak to się stało w sprawie czynności z zakresu edukacji i pomocy społecznej. Tam też wiele lat upierano się przy opodatkowaniu (ujmowaniu dla VAT) tych czynności co stało w zupełnej sprzeczności z licznym orzecznictwem. Po zmianie podejścia fiskusa do sprawy uporządkowano jednak sytuacje podatkowe tych, którzy w dobrej wierze do linii interpretacyjnej organów podatkowych się stosowali. Takiej ochrony i jasnych wskazówek oczekuje się obecnie od Resortu Finansów.

Sygnatura: 0113-KDIPT1-2.4012.313.2023.1.AM

Photo by Tirachard Kumtanom on Pexels.com