24 czerwca 2022r. WSA w Warszawie (Sygn. akt III SA/Wa 2905/21) rozstrzygnął ciekawą sprawę Jednostki sektora finansów publicznych dotyczącą odliczenia VAT od wydatków związanych z samochodami osobowymi wykorzystywanymi do działalności statutowej i gospodarczej Jednostki. Jak wiadomo, prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi ograniczone jest zasadniczo do 50% kwoty wynikającej z faktury. Zaś, jednostki sektora finansów publicznych (np. samorządy, organizacje, związki, niektóre spółki, stowarzyszenia) odliczają VAT od wydatków „mieszanych” do wysokości tzw. prewspółczynnika VAT (z art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT). Organ nakazał zastosowanie prewspółczynnika VAT i dodatkowo jeszcze pomniejszenie wyniku o 50%. Sąd zaś uznał, iż Jednostka powinna dokonać pomniejszenia odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi o 50 %, lecz nie jest dodatkowo zobowiązana do dalszego pomniejszania wyniku o wysokość prewspółczynnika VAT. To przełomowe orzeczenie, gdyż w praktyce Jednostki stosują podwójne ograniczenie odliczenia.
Sprawa dotyczyła Jednostki Sektora Finansów Publicznych, która wykonuje zadania komercyjne i statutowe – mieszczące się w zakresie działalności gospodarczej jak również wykonywane poza tą działalnością. Są to czynności zarówno opodatkowane VAT i z VAT wyłączone (np. opłaty za wydanie decyzji). Jednostka udostępnia Pracownikom samochody dla celów wykonywania zadań Jednostki. Oznacza to, iż Jednostka również od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi odlicza VAT zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym w ustawie o VAT „sposobem określenia proporcji” (potocznie zaś „prewspółczynnikiem”). Sposób określenia proporcji odpowiada specyfice wykonywanej przez Jednostkę działalności i dokonywanych przez niego nabyć.
Do wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, zalicza się w Jednostce wydatki dotyczące:
1) nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów oraz nabycia lub importu ich części składowych;
2) używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową,
3) nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów.
Wydatki te (nabycia towarów i usług) związane z pojazdami samochodowymi, wykorzystywane są zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza (tj. statutowa Jednostki). Przypisanie tych wydatków (towarów i usług) w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe. Pracownicy nie mają możliwości wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych. Samochody służą jedynie do celów wykonywania zadań zleconych w ramach umowy, w szczególności np. o pracę. Dodatkowo, Pracownicy zobowiązani są do wykorzystywania samochodów jedynie do celów służbowych, w dokumentacji wewnętrznej i pracowniczej Jednostki tj.:
• Polityce użytkowania pojazdów samochodowych,
• Regulaminie użytkowania pojazdów samochodowych,
• umowie użytkowania samochodu służbowego, która podpisywana jest z każdym Pracownikiem używającym samochodu.
Pracownik otrzymując samochód służbowy podpisuje Protokół przekazania samochodu służbowego i zobowiązuje się tym samym do przestrzegania powyższych regulaminów i umowy. Sposób wykorzystywania pojazdów przez Jednostkę, zwłaszcza określony w ustalonych przez nią zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Ewidencja przebiegu pojazdu jest prowadzona od dnia rozpoczęcia wykorzystywania pojazdu samochodowego wyłącznie do działalności gospodarczej Jednostki do dnia zakończenia wykorzystywania tego pojazdu wyłącznie do tej działalności.
Jednostka otrzymała interpretację indywidualną, zgodnie z którą w celu obliczenia podatku podlegającego odliczeniu zobowiązana jest w pierwszej kolejności ustalić – na zasadach określonych w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT (tzw. prewspółczynnik VAT) – podatek naliczony związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, a następnie do tak wyliczonej kwoty zastosować uregulowania wynikające z art. 86a ust. 1 ustawy (tj. pomniejszyć ją o 50%). Organ nakazał takie obliczenie kwoty do odliczenia: kwota VAT z faktury * 50% * proporcja.
W interpretacji Organ stwierdził, że skoro Jednostka ponosi wydatki związane z pojazdami samochodowymi, które dotyczą zarówno działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza w rozumieniu art. 15 ust. 2 ww. ustawy o podatku od towarów i usług (tj. statutowej), to Wnioskodawcy przysługuje przysługiwało prawo do częściowego odliczenia podatku na zasadach określonych w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o podatku od towarów.
W analizowanym przypadku będzie miał – zdaniem Organu – również zastosowanie art. 86a ust. 1 ustawy, gdyż – jak wskazuje treść wniosku – w odniesieniu do opisanych we wniosku samochodów, użytkowanych przez pracowników Wnioskodawcy, nie będą spełnione przesłanki do uznania, że są one wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.
Opisany we wniosku sposób wykorzystania pojazdów, wprowadzona polityka użytkowania pojazdów samochodowych oraz regulamin i umowy użytkowania pojazdów samochodowych nie są, zdaniem Organu, wystarczające aby przyjąć, że pojazdy samochodowe użytkowane przez pracowników są wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Na potencjalną możliwość wykorzystania pojazdów do celów prywatnych wskazuje możliwość pozostawienia pojazdu w pobliżu zamieszkania. Organ dalej stwierdza, że samo parkowanie pojazdu w miejscu zamieszkania, co do zasady, pozwala pracownikowi na potencjalne wykorzystanie samochodu do jego celów prywatnych. Przy czym użytek prywatny należy postrzegać w kategoriach potencjalnej, a nie faktycznej możliwości użytku pojazdu do celów prywatnych. W żaden sposób nie zmienia tego wprowadzona polityka użytkowania pojazdów samochodowych oraz regulamin i umowy użytkowania pojazdów samochodowych, gdyż pracownik Wnioskodawcy może parkować pojazdy w miejscu zamieszkania. Samo prowadzenie ewidencji przebiegu, nie wyklucza użycia pojazdów do celów prywatnych.
Zdaniem Organu, w sytuacji gdy pracodawca udostępnia pracownikom samochody służbowe, z przeznaczeniem na dojazdy z miejsca pracy do miejsca zamieszkania, to tym samym zaspakaja w pierwszym rzędzie potrzeby prywatne pracownika, gdyż to pracownik bez względu na odległość od miejsca pracy, ma zadbać o to w jaki sposób „dostanie się” na ustaloną z pracodawcą (klientem) godzinę. Pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia pracownikowi transportu z pracy i do pracy. Jeżeli jednak dobrowolnie ułatwia dotarcie z miejsca wykonywania pracy do miejsca zamieszkania, poprzez przekazanie samochodu służbowego do wykorzystania w tym celu, niewątpliwie mamy wówczas do czynienia ze świadczeniem na rzecz pracownika. Ponieważ określenie sposobu, w jaki pracownik stawia się do miejsca pracy nie należy do sfery zainteresowań i obowiązków pracodawcy (jest to prywatna sprawa pracownika), to przekazanie samochodu na ten cel zaspokaja osobiste potrzeby pracownika.
W ocenie Organu udostępnienie samochodu służbowego w celu dojazdu do/z miejsca pracy w celu m.in. zminimalizowania czasu – przede wszystkim jest udogodnieniem dla pracownika, który nie musi we własnym zakresie organizować sobie środka transportu do/z pracy.
Analiza przedstawionego we wniosku opisu sprawy oraz przywołanych regulacji prawnych prowadzi Organ do stwierdzenia, że opisana przez Wnioskodawcę procedura nie wyklucza użycia przedmiotowych samochodów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą Wnioskodawcy. Mimo, że prowadzona będzie ewidencja przebiegu pojazdu, monitoring GPS to jednak parkowanie samochodów służbowych w miejscach oddalonych od siedziby powoduje bezpośrednią dostępność samochodów na potrzeby tych osób.
Organ konkluduje, że w sytuacji gdy Wnioskodawca ponosi ponosił wydatki związane z samochodami, o których mowa we wniosku, które wykorzystywane są zarówno do działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, jak i celów innych niż działalność gospodarcza Wnioskodawcy przysługuje przysługiwało prawo do częściowego odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących nabycie towarów i usług. W celu obliczenia podatku podlegającego odliczeniu Wnioskodawca jest zobowiązany w pierwszej kolejności ustalić – na zasadach określonych w art. 86 ust. 2a-2h ustawy – podatek naliczony związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, a następnie do tak wyliczonej kwoty zastosować uregulowania wynikające z art. 86a ust. 1 ustawy (tj. pomniejszyć ją o 50%).
Jednostka nie zgodziła się z takim podejściem, nakazującym de facto podwójne obniżenie wysokości odliczanego VATu. W wymiarze prawnym, mamy zaś do czynienia z kolizją norm z art. 86a ust. 1, 3 i 4 oraz art. 86 ust. 1 i 2a-2h ustawy o VAT.
Sąd uchylił interpretację i uznał, iż art. 86a ust. 1 i następne ustawy o VAT stanowi lex specialis do art. 86 ust. 2a i nast. ustawy o VAT. Innymi słowy, Jednostka powinna dokonać pomniejszenia odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi o 50 %, lecz nie jest dodatkowo zobowiązana do dalszego pomniejszania wyniku o wysokość prewspółczynnika VAT. O zastosowaniu art. 86a przesądza już bowiem sam fakt, iż Jednostka używa samochodów zarówno do zadań z zakresu działalności gospodarczej jak i do zadań statutowych (nie stanowiących czynności opodatkowanych). Nie ma już znaczenia prowadzenie ewidencji czy miejsce parkowania samochodów. Zdaniem WSA, artykuł 86a ustawy o VAT stanowi regulację szczególną względem przepisów o prewspółczynniku (art. 86 ust. 2a) niezależnie od chronologii wprowadzenia tych przepisów do ustawy o VAT (prewspółczynnik wprowadzono później). Zastosowanie ograniczeń z art. 86a wyklucza zastosowanie ograniczeń z art. 86 ust. 2a do tego samego rodzaju wydatku. Sąd podkreślił, że oba przepisy mają ten sam cel i zasięg regulacji.
Jest to bardzo ważne orzeczenie w praktyce gdyż wiele Jednostek stosuje, tak jak chcą tego organy, podwójne limitowanie odliczenia. Okazuje się, iż mogą one pominąć prewspółczynnik VAT i odliczać od wydatków samochodowych połowę VAT. Dla wielu będzie to korzystniejsze rozwiązanie niż stosowanie prewspółczynnika VAT (który niekiedy jest bardzo niski). Dla wielu podmiotów otwiera się kolejna droga do odzyskania wysokich kwot VAT.
Rysunek – prawa autorskie Kancelarii.
Jeżeli ten problem Państwa dotyczy, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią. Przesyłając wypełniony formularz akceptują Państwo naszą Politykę Prywatności.