13 czerwca 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w Polskiej sprawie C‑421/17 Polfarmex Spółka Akcyjna w Kutnie. Sąd orzekł, że przekazanie przez spółkę akcyjną na rzecz jednego z jej akcjonariuszy własności nieruchomości, dokonane, tytułem wynagrodzenia za nabycie przez ową spółkę akcyjną, w ramach mechanizmu umorzenia akcji posiadanych przez owego akcjonariusza w jej kapitale zakładowym, podlega opodatkowaniu VAT (o ile owa nieruchomość jest związana z działalnością gospodarczą owej spółki akcyjnej).
Postępowanie toczono na wniosek Naczelnego Sądu Administracyjnego (postanowienie z dnia 22 marca 2017 r.). Wniosek ten został złożony w ramach sporu toczącego się między Szefem Krajowej Administracji Skarbowej a Polfarmex Spółką Akcyjną w Kutnie (zwaną dalej „Polfarmexem”) w przedmiocie interpretacji indywidualnej wydanej dla tej spółki przez Ministra Finansów, w której stwierdził on, że transakcja, w ramach której Polfarmex zamierza przekazać nieruchomość na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej posiadaczem akcji wydanych przez Polfarmex tytułem zapłaty za nie w związku z umorzeniem akcji dopuszczonym w przepisach krajowych, podlega podatkowi od wartości dodanej (VAT).
Sprawa dotyczyła spółki Polfarmex, która wykonuje swą działalność gospodarczą w dziedzinie wytwarzania produktów leczniczych. Jest ona w tym zakresie podatnikiem VAT. Polfarmex rozważał reorganizację kapitału zakładowego przedsiębiorstwa poprzez nabycie części akcji posiadanych w tym kapitale przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością wedle jednego ze sposobów umorzenia przewidzianego w kodeksie spółek handlowych, a więc w ramach umorzenia automatycznego, przymusowego lub dobrowolnego. Wynagrodzenie należne za to umorzenie polegałoby na zbyciu na rzecz owej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością własności nieruchomości wraz ze znajdującymi się na niej budynkami i ruchomościami stanowiącymi ich wyposażenie. W tym kontekście Polfarmex zwrócił się do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w celu ustalenia, czy umorzenie akcji posiadanych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz przekazanie własności nieruchomości na jej rzecz podlegałoby VAT. W swym wniosku Polfarmex podniósł, że rozpatrywane transakcje nie powinny podlegać opodatkowaniu VAT, ponieważ dokonując ich, nie będzie on działać w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, zarówno na etapie umorzenia akcji, jak i na etapie przekazania własności nieruchomości. Owa spółka jest zdania, że te czynności należy rozpatrywać jako jedną złożoną transakcję, w skład której wchodzi umorzenie akcji oraz zapłata wynagrodzenia z tego tytułu, oraz że pomiędzy obiema czynnościami istnieje związek przyczynowy, w związku z czym niezasadne jest rozdzielanie tych dwóch operacji dla celów podatkowych.
W interpretacji indywidualnej Minister Finansów stwierdził, że przekazanie nieruchomości w zamian za umorzenie akcji należy uznać za odpłatną dostawę towaru w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Wedle Ministra Finansów, pomiędzy stronami transakcji zaistnieje więź o charakterze zobowiązaniowym, bowiem Polfarmex zobowiąże się przenieść na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej jego akcjonariuszem własność nieruchomości, a akcje podlegające umorzeniu będą wynagrodzeniem za tę czynność. Innymi słowy, dojdzie do dostawy towaru za wynagrodzeniem, w związku z czym omawiana transakcja powinna podlegać opodatkowaniu VAT.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi (Polska) Polfarmex wniósł o uchylenie wskazanej interpretacji indywidualnej. W wyroku z dnia 10 marca 2015 r. ów sąd uchylił ową interpretację indywidualną, stwierdzając, że transakcja planowana przez Polfarmex nie będzie stanowić transakcji podejmowanej w ramach jego działalności gospodarczej, a ponadto, że przedmiotem oceny w zakresie opodatkowania VAT powinno być całe zdarzenie. W niniejszej sprawie chodzi o jedno zdarzenie, mające charakter złożony i składające się z umorzenia akcji oraz przekazania akcjonariuszowi wynagrodzenia w formie rzeczowej w zamian za umarzane akcje. Umorzenie akcji jest zatem ściśle powiązane z przekazaniem własności nieruchomości tytułem wynagrodzenia i obie części czynności są wzajemnie zależne. Z powyższego wynika, że przekazanie nieruchomości na rzecz akcjonariusza nie może być rozpatrywane jako autonomiczne i odrębne zdarzenie podlegające opodatkowaniu VAT, ponieważ w ustawie o VAT nie przewidziano opodatkowania umorzenia akcji.
Minister Finansów wniósł skargę kasacyjną do NSA. We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd ów wskazał, że wedle jego orzecznictwa w zakresie dotyczącym spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przekazanie przez tego rodzaju spółkę nieruchomości wspólnikowi w zamian za nabycie udziałów posiadanych przez niego w tej spółce stanowi transakcję podlegającą opodatkowaniu zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Mając na uwadze owo orzecznictwo, sąd odsyłający wskazuje, że pomimo podobieństwa pomiędzy umorzeniem udziałów i umorzeniem akcji, opodatkowanie VAT planowanej transakcji w rozpatrywanej przez niego sprawie budzi wątpliwości w odniesieniu do przesłanki działania w charakterze podatnika oraz odpłatnego charakteru wskazanej transakcji, jako że wskutek umorzenia akcji spółka akcyjna, taka jak Polfarmex, nie uzyska bezpośredniego wynagrodzenia, ponieważ akcje odpowiadające części jej kapitału zakładowego zostaną unicestwione, a ów kapitał zakładowy ulegnie stosowanemu obniżeniu.
NSA postanowił zadać następujące pytanie Trybunałowi: „Czy przekazanie przez spółkę akcyjną nieruchomości akcjonariuszowi z tytułu umorzenia jego akcji stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112?”.
Zdaniem Trybunału, dana transakcja może podlegać opodatkowaniu VAT jedynie wówczas, gdy obejmuje ona przekazanie za wynagrodzeniem prawa własności przysługującego podatnikowi działającemu w tym charakterze na terytorium państwa członkowskiego. Dostawa towarów jest dokonywana „odpłatnie” w rozumieniu dyrektywy VAT jedynie wówczas, gdy pomiędzy dostawcą a odbiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż cena otrzymana przez dostawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości dostarczonego towaru (wyroki: z dnia 27 kwietnia 1999 r., Kuwait Petroleum, C‑48/97, EU:C:1999:203, pkt 26; z dnia 21 listopada 2013 r., Dixons Retail, C‑494/12, EU:C:2013:758, pkt 32).
W niniejszej sprawie, zdaniem TSUE, pomiędzy dostawcą nieruchomości a jej odbiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego Polfarmex przekazuje własność nieruchomości swojemu akcjonariuszowi w zamian za posiadane przez niego akcje. W związku z tym, jako że obydwie strony przekazują sobie wzajemnie prawa własności, dokonują one transakcji zarówno w charakterze dostawcy, jak i w charakterze nabywcy.
W konsekwencji chodzi o stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, z których jedno stanowi równowartość drugiego w rozumieniu orzecznictwa Trybunału.
W opinii Trybunału, w ramach procedury przed organami podatkowymi Polfarmex podniósł, że obydwie rozpatrywane transakcje stanowią jedną złożoną transakcję, w skład której wchodzi umorzenie akcji oraz zapłata wynagrodzenia z tego tytułu polegająca na dostawie towarów. Jednakże, mając na uwadze wzajemny charakter świadczeń między obydwiema spółkami i podwójny charakter każdej ze stron w ramach ich stosunku prawnego, z jednej strony jako dostawcy i z drugiej strony jako odbiorcy, należy rozróżnić te dwie transakcje.
Zdaniem TUSE, jeżeli nieruchomości, których własność miałaby zostać przekazana przez Polfarmex w zamian za planowane „umorzenie”, są nieruchomościami pozostającymi w zakresie „działalności gospodarczej” spółki w szerokim rozumieniu to tego rodzaju transakcja podlega opodatkowaniu VAT. W tym względzie, sama okoliczność, że przyczyną przekazania własności jest zapłata za omawiane akcje, i że owa transakcja mieści się w kontekście restrukturyzacji spółki Polfarmex nie może prowadzić do wniosku, że tego rodzaju dostawa nieruchomości jest wyłączona z VAT.
Jednak, co podkreśla TSUE, samo nabycie czy posiadanie akcji nie może być traktowane jako „działalność gospodarcza” w rozumieniu dyrektywy VAT. Samo dzierżenie tytułów uczestnictwa innych przedsiębiorstw nie stanowi wykorzystywania dóbr w sposób ciągły do celów zarobkowych, ponieważ ewentualna dywidenda będąca pożytkiem z tego uczestnictwa wynika z samej własności dóbr, a nie jest świadczeniem wzajemnym z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej w rozumieniu tejże dyrektywy (wyrok z dnia 26 maja 2005 r., Kretztechnik, C‑465/03, EU:C:2005:320, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo). Skoro zatem nabycie tytułów uczestnictwa w innych przedsiębiorstwach nie stanowi samo w sobie działalności gospodarczej w rozumieniu tejże dyrektywy, nie są nią tym samym transakcje polegające na zbyciu tego rodzaju tytułów (wyrok z dnia 20 czerwca 1996 r., Wellcome Trust, C‑155/94, EU:C:1996:243, pkt 33).
W konsekwencji, TSUE orzekł, że przekazanie przez spółkę akcyjną na rzecz jednego z jej akcjonariuszy własności nieruchomości, dokonane, tytułem wynagrodzenia za nabycie przez ową spółkę akcyjną, w ramach mechanizmu umorzenia akcji przewidzianego w przepisach krajowych, akcji posiadanych przez owego akcjonariusza w jej kapitale zakładowym, stanowi odpłatną dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu VAT, o ile owa nieruchomość jest związana z działalnością gospodarczą owej spółki akcyjnej.
Link do orzeczenia
Jeżeli temat ten Państwa dotyczy, prosimy o kontakt z Kancelarią. Przesyłając wypełniony formularz akceptują Państwo naszą Politykę Prywatności.